Saatçilik tarihinin ilk GMT fonksiyonlu cep saatini üreten Longines, Osmanlı İmparatorluğu’nun zamanı takip etme sorununa Doğu ve Batı’nın zamanını tek bir saatte sunan keşfiyle çare oldu.
Ahmet Hamdi Tanpınar meşhur romanı Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde “Saatin kendisi mekân, yürüyüşü zaman, ayarı insandır” diye yazar. Tanpınar saatler ve zaman üzerine söylenebilecek pek çok şeyi tek bir cümleye sığdırmıştır sanki. Saatler sahiden akıp giden zamana mekân olan, insanlık tarihinin en ilginç buluşlarından biri değil midir? Öyle ki, Tanpınar’ın 20. yüzyılın ilk yıllarındaki toplumsal dönüşümü ele alırken romanında kullandığı metaforlardan birinin saatler olması ilgi çekici. Zira o yıllarda zamanı ölçme metodu da değişmiş, alaturka saatin yerini alafranga saatler almıştı.
II. Abdülhamid’in tahtta olduğu yıllara dayanan bu değişimin temel nedeni, Osmanlı’da yüzyıllardır kullanılan alaturka saatin güneşin hareketine göre ayarlanmasıydı. Güneşin battığı an, saat 12’yi temsil ederdi; ancak güneş her şehirde farklı zamanlarda battığı için özellikle Batı ülkelerine ulaşımda sorun yaratıyordu. Aynı dönemde durgun olan ekonomiyi canlandırmak ve modernizasyon için kamusal-toplumsal alanlarda ıslahatlar yapılırken başkentin Batı’ya açılan yeni bir kapısı olacaktı: Doğu Ekspresi. 1883’te ilk seferini yapan tren, Paris’ten İstanbul’a Sirkeci Garı’na geldiğinde Avrupa-İstanbul arasında yeni bir ulaşım yolu açılmış oldu. Avrupa şehirlerinden İstanbul’a yapılan seferler, artan ticari ve sosyal ilişkiler ayrı zaman dilimlerindeki saat hesaplama yöntemindeki farklılığın yarattığı sorunu daha görünür hale getirmişti. İmparatorluğun başkenti artık Batı ve Doğu’yu birbirine bağlayan bir köprüydü.
Sorunun çözümü için İsviçre’nin önde gelen saat markalarından Longines, Osmanlı sarayına davet edildi. Marka 1908’de iki bağımsız zaman dilimini gösterebilen, tarihin ilk GMT saatini böylece ortaya çıkaracaktı. Hem alaturka hem de alafranga saati gösterebilen model, Osmanlı demiryolu çalışanları için tasarlandı. Üç sene sonra, 1911’de GMT fonksiyonunun patenti için başvuruda bulunuldu.
GMT Fonksiyonu Nedir?
GMT fonksiyonlu bir saat aynı anda iki farklı zaman dilimini gösterir. Bu saatlerde ikinci zaman dilimini gösteren ek bir 24 saat ibresi yer alır, bu ibre ikinci zaman dilimindeki yerel saati gösterir.
İlerleyen yıllarda alaturka saatin yerini alafranga saatler alırken, 1912’de orduda ve devlet dairelerinde alafranga saat kullanılması üzerine bir kanun çıktı. Özellikle 1910’lu yıllardan itibaren devlet dairelerinde, tren istasyonlarında ve vapurlarda alafranga saat kullanılmaya başlandı. Bu yıllarda Longines de Osmanlı ordusu ve demiryolu için saat tedarik eden isimlerden biriydi.
Yola çıktığımız Tanpınar cümlesini yeniden hatırlayalım; saatler zamana ev sahipliği yapan mekânlar ise en sık konuk olduğumuz zaman tutucularından biri de hiç şüphesiz Longines. Bundan yüz yıl önce Sirkeci Garı’ndaki bir Osmanlı memuru Paris’ten kalkan trenin geliş vaktini bir Longines saati ile tayin ediyordu; tıpkı bugün uçağa yetişirken bileğimizdeki Longines’e baktığımız gibi.
Markanın günümüzdeki GMT fonksiyonlu kol saatlerini Longines’in web sitesinden detaylı inceleyebilirsiniz.
