Saat Sözlüğü

Saat Sözlüğü, saat tutkunlarının merakını cezbeden terimlerin açıklamalarını sunar, marka önceliği olmaksızın. İşte saatler hakkında bilmedikleriniz!

3⁄4 Plaka: Glashütte saatçiliğinin kurucusu Ferdinand Adolph Lange’nin 1864’te mekanizmayı güçlendirmek için şekillendirdiği dörtte üçlük plakanın bıraktığı boşluğa eşapman ve süslü bir balans baskısı konmuş; bu, zamanla bir tarz haline gelmiştir.

Alman Gümüşü: Gerçek gümüş değil; bakır, nikel ve çinko alaşımıdır. Başlangıçta gri-beyaz renktedir. Son derece sağlam oluşu ve zarif bir şekilde yaşlanması nedeniyle Alman saatçiliğinin geleneksel dörtte üçlük plakalarında kullanılan imza malzemesidir. Geçmişte alaşım alvanik altınla kaplanırken bugün bu işlem yapılmıyor ve “işlenmemiş” halde bırakılıyor. Böylelikle yıllar geçtikçe gri-beyaz yüzey karakteristik gri-altın rengine bürünüyor.

Altın Oran (Golden Ratio):Geçmişi antik çağlara uzanan ve estetik sonuçları olan bir formüldür. Altın Oran’ı tarihte ilk kez eski Mısırlılar piramitlerin yapımında, Yunanlar ise mimari yapılarda ve heykellerde kullanmıştı. Terimi kullanan ilk kişi ise Leonardo da Vinci’dir. Temelde, bölünen bir bütünün yan yana getirilen iki parçasının diğer büyük parçayı oluşturması prensibine dayanır; sayısal değeri ise 1,618’dir. 1970’lerin tasarım algısını değiştiren ve etkisi günümüzü de biçimlendiren efsanevi saat tasarımcısı Gérald Genta, Audemars Piguet Royal Oak (Re. 5402, 1972) ve Patek Philippe Nautilus (Re. 5726A, 1976) gibi saatleri Altın Oran ilkesi doğrultusunda tasarladı.

Anglage: Bkz. Pahlama 

Annual Calendar: Bkz. Takvim

Automatic Winding Movement: Bkz. Otomatik Kurmalı Mekanizma

Ay Konumu Göstergesi (Moon Phase, Ay Fazı): Ay’ın gökyüzündeki hallerini (yeni ay, hilal, ilk dördün, büyüyen ay, dolunay, küçük ay, son dördün) küçük veya büyük bir disk figürüyle gösteren saatlerdir. Yapısı gereği (59 dişli çark nedeniyle) üç yılda bir gün sapma yapan saatlerden daha hassas bir saati ilk defa Kurt Klaus yapmıştır. IWC Da Vinci Perpetual Calendar Chronograph saati 135 dişli çarkı sayesinde 126 yılda sadece bir gün sapıyordu. 1999’da çıkan Emil Lange 1 Moon Phase da 1.058 yılda bir gün sapma gösteriyordu. Dr. Ludwig Oechslin (Ochs und Junior) tarafından yapılan Moon Phase ise 3.478 yılda bir günlük hata payı ile çalışıyor.

Ayrık Saniyeli Kronograf: Bkz. Kronograf

Baskı: Çarkların ve diğer hareketli parçaların ana plaka üzerinde sağlıklı bir şekilde durmasını sağlayan kısımlardır.

Balance Spring (Denge Yayı) Bkz. Eşapman

Balans Baskısı: Başta denge çarkı ve yardımcıları olmak üzere eşapman sistemini ana plakaya sabitleyen parça.

Balans Çarkı (Denge Çarkı): Bkz. Eşapman

Balans Yayı (Denge Yayı): Bkz. Eşapman

Bezel: Çerçeve. Kadranı sınırlı bir alan içine alan, saatçilik tarihi içindeki yeri giderek daha da belirginleşen, alanı genişleyen ve hareketli olabilen parça. Kısaca, çerçeve. Dalış, havacılık, otomobil yarışları veya diğer spor alanlarında ölçüm amaçlı örnekleri giderek çoğalmaktadır, geri sayımdan pusulaya kadar, tek yönlü veya çift yönlü bezel uygulamaları vardır.

Bluing: Bkz. Mavileştirilmiş vidalar

Boynuz (Lug): Kasanın her iki ucunda bulunan ve arasına bilezik veya kayış takılan boynuz şeklindeki çıkıntılardır.

Breguet Yayı veya Breguet Denge Yayı (Breguet Balance Spring): Denge çarkı üzerinde bulunan spiral yayın sarsıntıya uğraması gibi dengedeki değişimlerin düzensizliği nedeniyle sağlıklı işleyişi bozuluyor, yayın salınımı değişiyordu. Abraham-Louis Breguet 1795’te yayın son sarmasını yükseltip hafif bir kavis vermekle bu sorunu çözdü.

CarboTech: Panerai tarafından kullanılan CarboTech materyali, ince karbonfiberlerin çok yüksek basınçla ve kontrollü ısıyla bir araya getirilmesiyle oluşuyor ve saati daha dayanıklı hale getiriyor. Üstelik seramik ve titanyum gibi, saatçilik dünyasının son zamanlarda sıkça kullandığı materyallerden daha fazla hafiflik sunuyor ve asla paslanmıyor.

Carousel: Bkz. Tourbillon

Cenevre Çizgileri veya Cenevre Şeritleri (Côtes de Genève): Usta işi bir saatin çıplak mekanizmasına bakıldığında genellikle ilk görülen, en popüler süsleme tarzıdır. Nadiren de olsa kadranlarda da (Jaquet Droz gibi) görülmektedir. Elle uygulanan biçiminde daha çok kalınlığı değişen düz çizgiler tercih edilir.

Cenevre Mührü (Geneva Seal, Hallmark of Geneva): Cenevre Kantonu’nun 1886’dan bu yana 11 kriterle saatlerin yüksek kalitesini belgelediği resmi işareti Cenevre Mührü de yalnızca yüksek saatçilik ölçütlerini yerine getiren saatlere verildi ve saatler için kalitenin sembolü oldu. Ancak bu standartlar, saatçiliğin yeni ölçütlerine ayak uyduramadığı gerekçesiyle markalar tarafından eleştirildi ve sonra yüksek saatçilik markaları kendi bünyelerinde bir test sistemi oluşturdu. Bu testlerden birisi de Omega’nın Aralık 2014’te İsviçre Federal Meteoroloji Enstitüsü’yle (METAS) yaptığı basın toplantısıyla duyurduğu “METAS Sertifika Sistemi”ydi. METAS sertifikası almaya hak kazanmış bir saat, iki aşamalı bir testten başarıyla geçmiş anlamına geliyor. Öncesinde zorunlu olarak COSC’un testlerini geçiyor, ardından da METAS’ın saatin sadece mekanizmasını değil, bütününü test eden sistemine dahil oluyor ve bu testi de geçerse “Master Chronometer” unvanını alıyor. Bu testlerden geçip ilk “Master Chronometer” unvanını alan saat ise Omega Globemaster olmuştu. Patek Philippe de standartlarının sadece mekanizmayı kontrol eden Cenevre Mührü’nden daha katı olduğunu duyurdu ve çift P harfiyle simgelediği kendi kalite mührünü oluşturdu.

Chronometer: Bkz. Kronometre

Cila (Polish): Elle, makinelerle veya asitle parlak, ışığı yansıtan metal yüzeyler elde etmek için uygulanan bir yöntem.

Co-Axial: Eş Eksenli Eşapman. İngiliz saat ustası George Daniels tarafından icat edildi. Co-Axial eşapmanın değeri zamanla anlaşılmıştır. Son 250 yılda kimsenin aklına gelmeyen, basit gibi görünen ama aslında gözlerden uzak, münzevi bir yaşantı ile gelen fikirlerle dolu bir süreçten sonra George Daniels, klasik İsviçre kol eşapmanı sistemine bir çelik çark daha ekledi, 2 kollu maşa yerine 3 kollu maşayı getirdi ve en büyük sorunlardan biri olan yağlanma ihtiyacını ve parçaların sürtünmesini neredeyse ortadan kaldırarak saatin hassasiyetini radikal bir şekilde artırdı. Bütün bunları yüzlerce kişinin çalıştığı dev bir şirket yerine tıpkı eskiden olduğu gibi tek bir kişi yaptı. Bazı şeyler birden ortaya çıkar ve daha önce fark edilmeyen bir boşluğu doldurur ve ezberleri bozar. Co-Axial eşapman sistemi bildiğimiz anlamdaki eşapmanı ortadan kaldıran Zenith Defy Lab ile birlikte saatçiliğin en önemli yeniliklerinden biri oldu. Co-Axial eşapman, 1997’den ve tüm mekanizma olarak da 2007’den bu yana Omega’nın saatlerinde kullanılmaktadır.

Côtes de Genève: Bkz. Cenevre Şeritleri

COSC: Bkz. Kronometre

Çerçeve: Bkz. Bezel

Daimi Takvim (Perpetual Calendar): Bkz. Takvim

Dakika Tekrarlayıcı (Minute Repeater): Komplikasyonların zirve noktalarından biri olan dakika tekrarlayıcı saatlerin kökeninde eski çan kulelerinin zamanı bildirmek için sesi kullanması yatıyor. Yüzyıllar içinde masa saatlerinden taşınabilir saatlere geçiş yapıldığında dakika tekrarlayıcı özelliği hem görme engelliler için hem de karanlıkta saati anlayabilmek için önce cep saatlerinde görülür oldu. Abraham-Louis Breguet 1783’te halka şeklindeki çanı kullandı. Breguet, dakika tekrarlayıcı mekanizmayı önce küçülttü, ardından yaptığı değişikliklerle hassasiyeti artırdı. 1892’de ise Louis Brandt & Frère (Omega) firması, tarihte ilk kez özel yapım bir kol saatinde dakika tekrarlayıcı mekanizmayı kullandı. Temelde her dakika tekrarlayıcı saatte farklı kalınlıkta iki sarmal tel (çan) ve iki çekiç bulunur. En basit düzenekte tellerden biri saati, diğeri çeyrek dakikaları gösterir. Dakikaları gösteren düzeneklerde ise ilk telden faydalanılır.

Denge Yayı: Bkz. Eşapman

Dünya Saati (İkinci Zaman Dilimi, GMT, World Timer): Yerel saati ve dünyanın diğer şehirlerindeki saati bilmek ulaşım olanaklarının ilerlemesi ile büyük önem kazandı. Sanford Fleming 1870’lerde 24 zaman dilimini gösteren bir saat üretmişti. Ancak günümüzdeki dünya saati göstergelerinin ilk örneği 1930’ların başında ortaya çıktı: Louis Cottier adında Cenevreli bir saat ustası ana kadranın ve üzerinde belli başlı şehirlerin isimlerinin bulunduğu dış çerçevenin etrafında dönen 24 saat göstergeli bir disk tasarladı. Neredeyse
50 yıl boyunca Cottier Sistemi kullanıldı. Günümüzde geliştirilen teknik çözümler, geceyi ve gündüzü gösteren eklentilerle birlikte 37 ayrı zaman dilimine hakim olan yeni göstergeler üretilmiştir.

Dial: Bkz. Kadran

Engraving: Bkz. Oyma

Daimi Takvim (Perpetual Calendar): Bkz. Takvim

Elle Kurmalı: Otomatik saatlerin yaygınlaşmasından önceki tek kurma biçimi elle kurmaya dayalıydı. Elle kurmalı mekanizmada zembereği germe görevi kullanıcıya aittir, mekanizmaya zarar vermemek için tarihin değiştiği gece yarısı dışındaki bir zamanda hep aynı saatte düzenli aralıklarla kurulmalıdır. Ayrıca günümüzdeki hemen bütün otomatik saatler aynı zamanda elle kurmaya izin verir. (Ayrıca bkz. Otomatik Kurmalı Saat)

Eşapman (Escapement): Saatin çalışması için zemberekte (mainspring) biriken enerjiyi düzenli aralıklarla gerekli parçalara ileten sistemdir. Denge çarkı ve denge yayından (hairspring) oluşan balans, bir çatala benzeyen maşa (veya palet maşası) ve çelik çark (escape wheel-eşapman çarkı) parçalarının tamamını oluşturan düzeneğe eşapman (escapement) denmektedir. Mekanik saatlerden gelen tik-tak sesinin kaynağı eşapman sistemindeki palet maşasıdır. İngiliz, Alman ve İsviçre kol eşapmanı gibi ayrı parçalı olanların yanında birleşik eşapman sistemi denen ve 14. yüzyıldan günümüze kadar gelen başka bir tür daha vardır. Çağımızda hemen her büyük saat üreticisinin (Rolex’e özgü Chronergy eşapmanı gibi) kendine özgü eşapman çözümleri ve iyileştirmeleri bulunuyor.

Equation of Time: Bkz. Zaman Denklemi

Geneva Seal: Bkz. Cenevre Mührü

Grafen: Formula 1 takımlarından McLaren ve Richard Mille firması, Manchester Üniversitesi ile birlikte uçaklar, yarış otomobilleri ve saatlerde kullanılabilecek Grafen (Graph TPT) isimli süper hafif ve sadece bir atom kalınlığındaki dünyanın ilk iki boyutlu karbon malzemesini geliştirdi. Bazı Richard Mille saatlerinde Grafen ile güçlendirilmiş kompozit parçalar kullanılmaktadır.

Gece-Gündüz Göstergesi: Çok az saatte görülen bir özelliktir. Kadranda günün hangi diliminde (gece veya gündüz) bulunulduğunu belirtir. En uç noktası Romain Jerome tarafından üretilen Titanic DNA Day & Night (2008) adlı saattir. Kadranda saat değil, sadece biri günü diğeri geceyi gösteren 2 tourbillon bulunmaktadır.

German Silver: Bkz. Alman Gümüşü

Gravür: Bkz. Oyma

Guilloché: Tekrar eden geometrik desenlerden oluşan en eski kadran sanatlarından biridir. Metal üzerine sivri uçlu bir kazıma aletiyle yapılan süslü desenlerdir. Guilloché desenleri sayesinde kadrandaki ışık oyunları saate ayrı bir güzellik katar. Ancak gerçek Guilloché desenlerinin geleneksel yöntemlerle üretimi işçilik ve zaman nedeniyle çok pahalıya mal olduğundan az görülür ve çok değerlidir. Günümüzde çoğunlukla endüstriyel yöntemlerle yapılmaktadır.

Güç Rezervi Göstergesi: En faydalı göstergelerden biridir. Zemberekte ne kadar enerji kaldığını bildirir.

Güneş Işınları (Sunray): Çoğunlukla çarklara uygulanan dairesel fırçalama tekniğidir. İçten dışa doğru güneş ışınlarına benzer bir görünümü vardır.

Horology (Haute Horlogerie, Horoloji): Zaman ölçme bilimi. Bir saatin üretim aşamalarını ve mimarisini de kapsamaktadır.

İskelet (Skeleton): Mekanizmanın hareketli parçalarını bütün çıplaklığıyla veya kısmen görmek için fazlalıkları atmak anlamına gelen işlemler sonucunda elde edilen görüntü. Genellikle kadranın ortadan kaldırılması ile başlar. Plakaların örüntüyü perdeleyen ve bir yere bağlı olmayan kısımları ortadan kaldırılınca geriye duvarları olmayan bir yapı kalır. Cartier Santos-Dumont Skeleton, Piaget Altiplano White Gold Ultra-Thin Skeleton, Richard Mille RM 53-01 Tourbillon Pablo Mac Donough, Girard-Perregaux Neo Tourbillon with Three Bridges Skeleton, Oris Big Crown ProPilot X Calibre 115 veya Roger Dubuis Excalibur Aventador S Blue bu türün yakın zamanlarda çıkan unutulmaz örnekleri arasındadır.

Kadran: Saatin görünen yüzü. Nadiren de olsa bazı saatlerde arka yüzde de çeşitli komplikasyonlar bulunur. Jaeger-LeCoultre Reverso gibi çift yüzlü, çevrilen iki yüzünde de kadran olan modeller dışında her zaman için kadran dendiğinde anlatılmak istenen ön yüzdeki zemindir.

Kalibre (Caliber): Başlangıçta mekanizmanın çapını veya geldiği yeri belirtmek için kullanılsa da zamanla mekanizma türü ve tiplerini ayırt etmek için verilen isimlere dönüşmüştür. Her kalibrenin; mekanik, quartz, otomatik, elle kurmalı, tourbillon veya co-axial gibi belirli tanımları ve her kalibre ailesinin mimari yapısına uygun düşecek bir adı veya kod numarası vardır. Popüler olan kalibreler sürekli geliştirilir ve bir soy ağacı şeklinde geçmişe doğru (cep saatlerine kadar) incelenebilir. Kalibreler işlev açısından da kendi içlerinde çeşitli türlere ayrılır. Örneğin Zenith El Primero veya Omega cal.321, kronograf kalibreleri içinde çok popülerdir. Eğer standart bir mekanizma belirli bir oranda değiştirilip yeni özellikler kazandırıldıysa ona yeni bir kalibre numarası verme hakkı doğar ancak temel (baz) kalibre belirtilir. Örneğin son zamanların en iyi kalibrelerinden biri olan ETA 7750, tüm zamanların en beğenilen kalibrelerinden Valjoux 7733 mimarisi üzerine inşa edilmiştir. Bazı kalibreler diğerlerinden ayrılıp öylesine başarılı olmuştur ki kurumların yapısını bile değiştirebilmiştir: Louis Brandt & Frère firması Omega isimli kalibresinin dünya çapındaki başarısından etkilenmiş ve adını Omega olarak değiştirmiştir.

Komplikasyon (Complication): Saatlerde akrep ile yelkovan dahil her şey komplikasyon olarak görülse de hemen her saatte bulunan temel özellikler (bezel, balans yayı, rotor) ile saatlerde fazla görülmeyen ve ustalık gerektiren özellikleri (kronograf, dakika tekrarlayıcı, tourbillon) birbirinden ayırmak gerekir. Zamanı göstermek dışında ek işlevleri olan saatlere komplikasyonlu saatler denmektedir. Basit özelliklere sahip bir saatin üretimi için bir hafta kadar zamana ihtiyaç duyuluyor. Komplike saatlerde ise tasarım süreci yılları bulabiliyor. Yapımı en zor saatler ise Grand Complication adı verilen; çoğunlukla sipariş üzerine üretilen, üstün nitelikli saatlerdir. Büyük komplikasyonlu saatlerde 650’den fazla mekanik parça bulunur. Zirvede ise bugüne kadar yapılmış en komplike mekanik saat, Vacheron Constantin markasının 260. doğum günü olan 17 Eylül 2015’te duyurduğu 57 komplikasyonlu, toplam 2.800 parçadan oluşan ve üç ustanın 8 yılda yaptığı Ref. 57260 saati bulunuyor.

Kronograf (Chronograph): Kronograf, Yunanca chronos (zaman) ile graph (yazmak) sözcüklerinden oluşur ve “zaman kaydedici” anlamına gelir. Bir olayın süresini hesaplamakta kullanılır. Kronograf üretimi 1980’lerde neredeyse durmuştu ve sadece birkaç saat firması tarafından yapılıyordu. 2000’li yılların başında her şey değişti; şimdi neredeyse her yıl yenilikçi bir kronograf mekanizması üretiliyor. Kronografların zaman tutma aralıkları bir dakika ile bir gün arasında değişebilir. Kronograflar ölçüm amaçlarına ve sistemlerine (kurmalı veya otomatik) göre kendi içlerinde farklı gruplara ayrılır. Tek tuşlu kronograf (Monopusher), normal kronograflardaki işlemleri basitleştirir. Çift saniye kollu kronograf ise (Rattrapante veya Split Second Chronograph) birbirinden bağımsız iki ayrı olayın süre ölçümünde kullanılır.

Kronometre (Chronometer): Contrôle Officiel Suisse des Chronomètres (COSC) tarafından onaylanmış mekanizmaya sahip saatlerdir. Teste giren saatlerin dakikliği, ISO 3159 standartlarına göre on beş gün boyunca, üç farklı sıcaklıkta ve beş farklı pozisyonda test edilir ve kameralarla kayıt altına alınır; günde -4/+6 saniye sabit sapma payı aralığına giren ve böylece dakikliğini kanıtlayan saatler, COSC sertifikasını almaya ve “kronometre” olarak anılmaya hak kazanır. Quartz mekanizmalarda yapı gereği sapma payı daha düşüktür. Ancak sayıca az olmakla birlikte Breitling gibi birkaç firma quartz saatler için de kronometre sertifikası alır.

Kuğu Boynu İnce Ayar Mekanizması (Swan Neck Fine Tuning Mechanism): Mekanizmanın hassasiyetini ayarlamak için düz endeks yerine kullanılan ve balans baskısının üzerinde bulunan kuğu boynuna benzer kıvrımlı bir uzantı taşıyan ince ayar mekanizmasıdır. Kuğu boynu, özellikle İsviçre ve Alman Glashütte saatçilik geleneğidir. Glashütte Original ve Mühle Glashütte firmaları bu mekanizmayı daha estetik ve teknik açıdan yenilikçi bir yaklaşımla geliştirmiştir.

Kum Püskürtme (Sandblasting): İstenen yüzeyin kumlu ve hafif pürüzlü bir görüntü alması için metal üzerine, yüksek hızda çok ince kum taneciklerinin püskürtülmesi yöntemiyle elde edilir.

Kurma Kolu (Crown, Taç, Tepe): Kurma kolları hassas ve dayanıklı mühendislik anıtlarıdır. Kurma kollarının basit bir görünümü olsa da karmaşık bir yapıları vardır, yaklaşık 10 civarında parçadan oluşur. (Cartier, Graham ve Panerai markalarının bazı modelleri dışında çoğu kurma kolu küçük ayrıntılar dışında birbirine benzer.) Bilindiği gibi önceleri sadece kurma anahtarı vardı. Saatler ancak bir anahtar yardımıyla kurulabiliyordu. Bu konu üzerine düşünen Fransız saat ustası Jean Adrien Philippe (Patek Philippe’in kurucu ortağı), 1842’de kaybolma ihtimali yüksek kurma anahtarı yerine mekanizma ile doğrudan etkileşime giren ve kalıcı olarak eklenmiş bir kurma kolu sistemi icat etti. Saati ayarlayan ve kuran (yöneten) bu parça monarşinin hüküm sürdüğü bir dönemde Kuzey Avrupalı kraliyet tacı göndermesi yapması normaldi. Zaten saat 12 yönündeki konumu da idari etkinliğini destekliyordu. Dolayısıyla basit kaçan düğmenin yerine bu parçaya “taç” dendi. 1926’da Rolex ilk su ve toz geçirmez kol saatini duyurdu. İstiridye (Oyster) adı verilen bu saat, mekanizma için en iyi korumayı sağlayan hermetik olarak kapatılmış bir kasaya ve o güne kadar görülmemiş bir çözüme; yaylı, contalı, vidalı bir kurma koluna sahipti. Patent 1925’te alınmış, markanın logosu da o yıl belli olmuştu: Bir taç.

Mainspring: Bkz. Zemberek

Mavileştirilmiş Vidalar (Bluing): Üst düzey saatlerde koyu mavi renkli vidalar ve ibreler görülür. Sadece estetik çekicilik için üretilmezler, tarihi ve bilimsel nedenleri vardır. Mavileştirilmiş çelik vidalar ve ibreler, Abraham-Louis Breguet ve John Arnold gibi en büyük saat ustaları tarafından yapılan saatlerde görülen ortak bir özelliktir ve bugün hâlâ üstün bir el işçiliği ve sıcak bir görünüm sunarlar. Bilimsel açıdan bakıldığında en uzun ömürlü vida tipi oldukları görülmüştür. Çelik vidalar 290 derece gibi yüksek bir sıcaklıkta mavi renke dönüşür. (Çelik; 240°C’de koyu sarı, 270°C’de mor, 320°C’de ise gri-mavi olur.) Geleneksel yöntemlerle mavi çelik vidaları yapan firmaların sayısı çok fazla değildir. Bu şekilde gerçek mavileştirilmiş vida elde etmek zor olduğundan bazı firmalar kimyasal yöntemler kullanır.

Minute Repeater: Bkz. Dakika Tekrarlayıcı

Monopusher: Bkz. Kronograf

Moon Phase: Bkz. Ay konumu göstergesi otomatik kurmalı bir saat. Otomatik bir saat, elle kurmalı saatten farklı olarak özel bir işlem yapmaya gerek duymadan sadece yerçekimi sayesinde saat hareket ettikçe otomatik olarak enerji depolar. Otomatik saatlerde bu işlevi rotor denen, genellikle yarım daire şeklinde olan bir parça yerine getirir. Ucu daha ağır olduğu için kişi hareket ettikçe rotor enerjiyi depolar. İsimler çoğunlukla mekanizmanın arka yüzündedir. Saat kişinin bileğiyle birlikte hareket ettikçe rotor da saatin içinde sağa veya sola dönme hareketi gerçekleştirerek zembereğin kurulmasını sağlar. Kasanın arkasında olan ve sarkaç (pendulum-oscillating weight) gibi hareket eden bir parça bulunur.

Oyma (Engraving): Malzemeye ve istenen tarza göre (altın, seramik, kabartma) değişik biçimlerde uygulanan kazıyarak süsleme yöntemidir. Bu yöntem son yıllarda mekanizmadan çıkıp kasa üzerine de taşınmıştır.

Pahlama (Anglage): Çarklar hariç mekanizmayı oluşturan pek çok parçanın yüzey kenarlarının belli bir açıyla kesilmesi işlemi. Elle yapılması çok zahmetlidir, makine yardımıyla bile yapıldığında ustalık ve büyük bir dikkat gerektirir.

Perlaj (Perlage): Dairesel dekor veya inci desenidir. Üst üste konmuş daireler şeklindedir. Bir avuç dolusu inci çizimine benzediğinden bu ismi almıştır. Gözle görülmesi zordur, genellikle mekanizmanın plakalarına uygulanan bir süslemedir.

Sandblasting: Bkz. Kum Püskürtme

Seramik: Neredeyse Rado markasıyla bütünleşmiş bir malzemedir. 1986’da Rado, Integral modeliyle bilezikte çizilmeye karşı dayanıklı yüksek teknoloji ürünü seramik kullanımıyla saat endüstrisinde devrim yarattı. Ardından 1990’da Rado Ceramica, 1993’te Rado Sintra ve 1998’de çıkan Ceramica ile çıtayı sürekli yükseltti. Girard-Perregaux, Panerai, Perrelet ve Chanel gibi yaratıcı şekillerde seramik kullanan birçok marka bulunur.

Split Second Chronograph (Ayrık Saniyeli Kronograf): Bkz. Kronograf

Spron: Seiko ve Tohoku Üniversitesi Malzeme Araştırma Enstitüsü ile birlikte mekanik saat yayları için geliştirilmiş özel bir metaldir (kobalt-nikel-krom-molibden alaşımı). Yüksek elastikiyet, dayanıklılık, korozyon direnci ve ısı direnci gibi özelliklere sahiptir. Denge yayı ve zembereklerde kullanılmaktadır.

Sunray: Bkz. Güneş Işınları

Takimetre (Tachymeter): Takimetre özelliği bulunan saatlerin çerçevesinde kilometre saat cinsinden hız değerleri işaretlidir. Bu sayede bir kilometreyi kaç saniyede geçtiğinizi ölçerek ortalama hızınızı öğrenmek mümkün olur.

Takvim: Mekanik saatlerin büyük çoğunluğu sadece günleri gösteren basit bir göstergeye sahiptir. Ancak bu saatler ayların uzunluklarını birbirinden ayıramaz. Mekanik saatlerde takvimler kabaca yıllık (annual) ve daimi (perpetual) olmak üzere iki gruba ayrılır. Eğer saat yıllık takvim (full calendar, complete calendar) türündeyse tarih, gün ve hani ayda olunduğunu gösterir. Ay’ın evrelerini bildiren modelleri de mevcuttur. Bu tip
saatler kısa ve uzun aylara göre tarih ayarını yapabilmektedirler. Sadece şubat bir istisnadır ve kullanıcı tarafından ayarlanmalıdır. Daimi takvim (perpetual calendar) ise 28 günlük şubat aylarını ve 4 yılda bir gelen 29 günlük şubat ayını dikkate alır. Gelişmiş daimi takvimler ise yılları, artık yılları, ikinci bir yüzyılı, ayları ve haftanın günleri dahil Ay’ın gökyüzündeki konumunu da gösterebilir. Sadece Patek Philippe Re. 5002 Sky Moon Tourbillon gibi nadir görülen astronomik takvimli saatler bir istisnadır.

Tek Tuşlu Kronograf (Monopusher): Bkz. Kronograf

Tepe (Taç, Crown): Bkz. Kurma Kolu

Tourbillon: Bir kafalares içinde belirli sürelerle kendi etrafında dönen eşapman sistemidir. Tourbillon Abraham-Louis Breguet taraından 1795’te icat edildi, 1801’de patenti alındı. Başlangıçta tourbillon düzeneğinin estetik bir amacı yoktu; cep saatlerinin uzun süre sabit durması nedeniyle yerçekiminden kaynaklanan sorunları çözmek ve hassasiyeti artırmak için icat edilmişti. Günümüzde kol saatlerine entegre edilmesi başlı başına büyük bir başarıdır. Tourbillon sistemi son yıllardaki yeni teknik buluş ve tasarımlarla hem estetik hem de hassasiyet açısından gelişimini sürdürmektedir. Bugün tourbillon’la ilgili en büyük icatları yapan markalar arasında Greubel Forsey bulunuyor. Carousel isimli tourbillon türevi de benzer bir mantıkla çalışan ve aynı amaca hizmet eden düzeneğin adıdır. Bir carousel ve bir tourbillon arasında iki temel fark vardır: Birincisi tourbillon kendi kendine dönerken carousel mekanizmasını döndürmek için ikincil bir vites benzeri yapıya ihtiyaç duyar. İkincisi carousel tipik olarak dördüncü çarka monte edilirken tourbillon bu dişliden bağımsızdır. Carousel’in (1892) mucidi Dane Bahne Bonniksen, Abraham-Louis Breguet’in büyük bir hayranıydı. 1899’da Richard Lange sistemi daha da geliştirmiş ve patentini almıştır.

Tulumba: Mekanik saatlerde enerjinin depolandığı tambur/silindir şeklindeki yapı. Göbek, kapak ve zemberekten (mainspring) oluşur.

Vidalı Kurma Kolu: Bkz. Kurma Kolu

Yıllık Takvim: Bkz. Takvim

Zaman Denklemi (Equation of Time): Zaman denklemi, saatçiliğin ve denizciliğin en önemli ortak konularından biridir. Zaman ve boylam hesaplamalarında hayati önem taşıyan bir farka işaret ediyor: İlkçağdan bu yana zamanı ölçmede kullandığımız güneşin asıl zamanı ile dünyanın standart kabul ettiği “Gün, 24 saattir.” kuralı arasındaki zaman farkını (ortalama güneş zamanı) ölçüyor. Gerçek güneş zamanı ile bizim kullandığımız ortalama güneş zamanı ise yılda sadece dört kez (15 Nisan, 14 Haziran, 1 Eylül ve 24 Aralık’ta) eşitleniyor. Aralarındaki zaman farkı 4 Kasım’da 16 dakika 23 saniyeye ve 11 Şubat’ta 14 dakika 22 saniyeye dek çıkıyor. Panerai Luminor 1950 Equation of Time 8 Days Acciaio ile Patek Philippe Re. 6102R-001 saatlerine ek olarak Marine Équation Marchante 5887 saatinde Breguet’nin geliştirdiği ve patentini aldığı zaman denklemi mekanizması dikkate değerdir.

Zemberek (Mainspring): Otomatik veya elle kurmalı saatlerde tulumbanın merkezinde bulunan ana yay. Zemberek, sıkıştırıldığından gerilir ve tulumbaya bağlı çarkı döndürür. Karmaşık olmayan saatlerdeki temel görevi, enerjiyi biriktirmek ve eşapman gibi düzenleyici bir organa aktarmaktır.

Hazırlayan: Mürekkepbalığı Proje Ofisi