Kış aylarının vazgeçilmez gündemi kuşkusuz hastalıklar. Üstelik, şimdiki hastalıklar da geldi mi gitmiyor kolay kolay. Onlardan uzak durmak ve yakalanmamaya çalışmak için kendimize eskisinden de iyi bakmalıyız. Ancak bunun yolu aslında bünyemizi tanıyıp bütüncül bir yol bulmaktan geçiyor. Kapsamlı bir şifa sunan ayurvedayı hayatınıza almanın belki de tam zamanı.
NEDİR BU AYURVEDA?
Dünyanın en eski alternatif tıp sistemlerinden biri olan Ayurveda neredeyse 5000 yıllık bir geçmişe sahip. Hint kültürünün bir ürünü olarak ortaya çıkan Ayurveda, Sanskrit dilinde yaşam ve uzun ömürlülük anlamlarına gelen “ayur” ve bilgiyi ifade eden “veda” kelimelerinden oluşmakta. Bu iki kelimenin birleşimiyle Ayurveda ise “yaşam bilimi” olarak adlandırılıyor.
AYURVEDA’NIN AMACI: DOĞAYLA BÜTÜNLEŞME
Ayurveda, doğal bir şifa yöntemi. İnsanın her anlamda dengede kalmasına yardımcı olmayı amaçlayan bir öğretiye sahip. Bunu yapabilmek için de sadece bedenin veya zihnin değil; beden, zihin ve ruhun birlikte bir bütün olarak şifaya kavuşturulması gerektiğine inanılıyor. Ayurvedik anlayışa göre; insan doğayla birlikte hareket etmeli ve onunla uyum içinde yaşamalı. Eğitimci ve yazar Ulli Allmendinger’e göre ise şöyle tanımlanıyor: “Ayurveda seni sınırlayan bir kutu değil, bir haritadır. İçsel coğrafyanı daha iyi bilmek, daha akıllı seçimler yapmak ve hayatına denge getirmek için bir harita.”
Yaratılış ve Mizaç
Doğada da mevcut olan beş elementi temel alan Ayurveda’nın bazı temel noktaları bulunuyor. “Yaratılış” anlamına gelen “prakruti”yi beden tipimiz ya da bünyemiz; “dosha”larıysa beden mizacımız gibi düşünebiliriz. Beden tiplerimiz, yaratılıştan gelen bir nitelik olduğu için değiştirilemez ancak doshalar ve onların dengesi çeşitli faktörler ve koşullarla değişime uğrayabiliyor. “Vikruti”, doshalardaki dengesizliği ifade etmek için kullanılan bir terim. İşte Ayurveda’ya göre bizi hastalığa iten şeyler de vikrutiden kaynaklanıyor.
SİZ HANGİ TİP DOSHASINIZ?
Bir tür enerji çeşidi olarak da görebileceğimiz doshalar temelde üçe ayrılıyor. İnsan bünyesinde bu doshalardan yalnızca biri olacak diye bir kural yok. Bir veya iki baskın doshaya sahip olunabilir.
- VATA DOSHA: Hava ve boşluk elementlerinin birleşiminden oluşuyor. Vata, genel anlamıyla hareketi temsil ediyor. Vata dosha tipi baskın kişilerin fiziki bedenleri ince ve zayıf. Enerjik, coşkulu olan bu tip, hızlı düşünme ve hareket eğilimli. Kuru bir cilt tipine sahip olan Vata dosha’lar, ciltlerine özen göstermeye ihtiyaç duyarlar. Hareketlilikleri ciltlerinin daha çabuk yaşlanmasına ve kırışmasına sebep olduğu için anti-aging yağlar onlar için ideal. Sakinleştirici etkisi bulunan ve içerisindeki bakır ve çinko dolayısıyla kuru ciltlere iyi gelen susam yağı vata doshalara önerilen ürünler arasında.
- PITTA DOSHA: Ateş ve su elementlerinin birleşiminden oluşan Pitta dosha’lar, vücudumuzdaki dönüşümü temsil ederler. Ateş ve suyun birleşiminden ortaya çıktığı için çok çabuk parlayıp sönen kişilerdir diyebiliriz. Genelde ortalama bir boy ve kiloya sahip olurlar. Konuşkan bir yapıya sahip olan bu kişilerin hitabetleri de güçlü olur. Bu özellikleri sebebiyle lider konumunda iyi iş çıkarırlar. Ateş onların ana elementlerinden biri olduğu için genellikle sıcaklardır ve terlemeye yatkın bir vücutları vardır. Ciltleri ise çok hassastır. Hemen kızaran, çillenmeye müsait ve akne eğilimli bir ciltleri vardır. Ateş temelli olduklarından bunu dengelemek için soğutucu ve rahatlatıcı etkisi olan yağları ve masajları ciltlerine uygulamaları önerilir. Serinletici ve dinlendirici etkisi, glikoz salgılamasına yardımcı olması, sindirim ve metabolizmaya iyi gelmesiyle Hindistancevizi yağı tam Pitta dosha’lara göredir.
- KAPHA DOSHA: Toprak ve su elementlerinin birleşiminden oluşan Kapha dosha yapıyı sembolize eder. Dosha sisteminin en ağır iki elementinden oluştuğu için Kaphalar nispeten geniş bir bedene sahip olurlar. Nemli, yağlı ve diğer iki doshaya oranla daha kalın bir ciltleri vardır. Yağlı, parlayan bir görünüm ve geniş gözeneklere sahip olurlar. Bu sebeple cilt temizliği onlar için son derece önemlidir. Yağ dengesini korumaya yardımcı ürünlerden faydalanmaları gerekir. Güçlü bir uyarıcı olan hardal yağı ve zeytinyağı, boşaltıma etkisi ve sindirimi kolaylaştırması açısından Kapha doshalar için ideal ürünlerden.
ENERJİYİ DENGELEMEK ÖNEMLİ
Ayurveda bütünsel bir yaşam şeklidir ve hayatımızdaki her şeyi bir bütünün parçaları olarak görür. Bütünün parçalarından biri bozulduğunda daha önce de belirttiğimiz gibi Vikruti yani doshalarda dengesizlik meydana gelir. Doshalar gerek stres, travma, anksiyete gibi içsel sebeplerden gerekse de mevsimler, yaşam tarzı gibi dışsal etkenlerden dolayı değişime girebilir, Prakruti’ye uygun yaşam süremiyor olabilir. Ayurveda’ya göre bu değişimler doshalarda dengesizliğe yol açar ve bu durum uzun süre devam ettiği takdirde kişi hastalanır. Ayurveda’nın asıl görevi, doshalardaki dengesizlikleri önceden tespit edip önlemler almak. Böylelikle hastalıklar engellenebilir ya da en aza indirilebilir. Bunu da her bir dosha için ayrı tedavi yöntemi sunarak yapar. Doshalar, uygun beslenme tarzı ve rutinlerle daha dengeli bir yaşam kurabilir.
EN İYİ İLAÇ; DOĞRU BESLENME
Hint tıbbından gelen Ayurveda’nın sadece vücutla veya cildimizle ilgili olduğunu düşünmeyin. Ayurveda beden, zihin ve ruhun arasındaki en mükemmel dengeyi kovaladığından aslında çok daha kapsamlı bir yol izler. Her bir bireyin Prakrutisine (doğasına) uygun; yoga, masaj, meditasyon gibi gerek içsel gerekse de beslenme düzeni, sindirim sistemi, yaşam şekli, çeşitli bitkisel tedaviler gibi dışsal yöntemleri de içinde barındırır. Hepsi birbiriyle bağlantılı bir şekilde ilerler ve bireye bütünsel bir yaşam şekli sunar.
Beş elementin kombinasyonlarından oluşan üç temel dosha Ayurveda’ya göre insan vücudundaki çeşitli fizyolojik ve psikolojik işlevleri de yönetiyor. Vata dosha; hava ve boşlukla birlikte hareketi temsil ettiği için kalın bağırsakta bulunuyor ve nefesten, hareketten sorumlu. Pitta dosha, ateş ve suyun birleşiminden oluştuğu için ince bağırsakta yer alıyor. Kapha dosha ise yapıdan sorumlu ve su ve toprak elementleri gibi tutucu özellikleri barındırdığı için midede yer alıyor.
BUGÜN İÇİN YAŞA, YARIN İÇİN YE
Yaşam kalitenizi artırmak, daha sağlıklı bir ömür geçirmek için hangi dosha veya doshalara sahip olduğunuzu belirledikten sonra Ayurvedik beslenme şekillerine dikkat etmeniz gerekiyor. Ne yediğiniz, ne zaman yediğiniz, nasıl yediğiniz çok önemli. Uzman doktor Nidhi Pandya’nın “Bugün için yaşa, yarın için ye” sözü Ayurveda’nın temel anlayışını ortaya koyuyor. Buna göre yiyeceklere sadece bir besin gözüyle bakılmamalı. Onları numaralandırıp kalori değeri biçmek veya onlara yalnızca karın doyurma işlevi olarak görmek doğru bir yaklaşım değil.
VATA DOSHALARA TARÇIN, PITTA DOSHALARA BOL YEŞİLLİK
Doshanızı bilerek yiyeceklerle sağlıklı ve doğru bir ilişki kurmanız mümkün. Bütünsel sağlık koçu ve Ayurveda doktoru Vignesh Devraj’ın da dediği gibi; “Sağlığınızın kalitesi besinlerle olan ilişkinizin kalitesine bağlı”. Vücut tipinize, baskın doshanıza ve elbette mevsimlere göre dengesizliği nasıl gidereceğinizi ve toksinlerden nasıl arınacağınızı bulabilirsiniz. Ayurveda vücudunuzun tam olarak neye ihtiyacı olduğunu, metabolizmanızı ve kullanmanız gereken belli başlı şeyleri size söylüyor.
Vata dosha: Dengeyi sağlamak için bu kişilere daha düzenli bir yaşam tarzına geçiş yapması önerilir. Düzenli yemek yemeli; soğuk, dolapta beklemiş, dondurulmuş yiyeceklerden uzak durmalılar. Zayıf, ince vücutları ve kuru bir cilde sahip olduklarından elementleri dengelemek adına yağlı, pişmiş, sıcak ve taze yiyecekleri tercih etmeliler. Yemeklerde baharat olarak zencefil, zerdeçal, karabiber, tarçın veya susam kullanabilirler. Aynı zamanda zencefil, kakule ve tarçın ile yapılan çayları da tüketilebilirler. Vata dosha’ların hareketli yapılarından dolayı dinlenmeye de vakit ayırmaları gerekir. Koşturmak yerine sakin yürüyüşler denemek, yoga ve meditasyon gibi egzersizler dengelenmeye yardımcı olur.
Pitta dosha: Aşırı acı baharatlardan, yakma potansiyeli taşıyan acı biberlerden uzak durmalılar. Doyurucu ve enerji verici besinlere yönelmeli, fazla yağlı ve tuzlu besinlerden sakınmalılar. Alkolden uzak durmalı, balkabağı, karnabahar, yeşil fasulye, brokoli gibi bol yeşillikli bir beslenme düzenine geçmeleri önerilir. Sıcak onlara iyi gelmediği için bol bol su içmeleri gerekir. Ateş elementini dengelemek için rezene, fesleğen, zencefil çayları içebilir; kişniş, kakule, nane, karanfil gibi baharatlarla da yemeklerine lezzet katabilirler.
Kapha dosha: Kapha dosha’ların ihtiyacı, onlarda olmayan ateş elementini vücuda çağırmak. Bunun için sıcak ve acı yiyeceklere yönelmelerinde fayda var. Şeker miktarı az meyvelerden taze haldeyken tüketmeleri önerilir. Hafif protein içerikli besinler ve tahıl olarak mısır, çavdar, yulaf tercih edilebilir. Fast-food yemeklerden ve abur cuburdan kesinlikle kaçınmalılar. Toprak ve su gibi tutucu elementleri barındırdıklarından şeker ve tatlıdan uzak durmaları gerekir. Süt ve süt ürünü yiyecekler onlarda hazmı zorlaştırır. Onun yerine sindirimi ve metabolizmayı çalıştırmaya yardımcı zencefil çayı içebilir, acı biber, hardal gibi keskin baharatları yemeklerinde bolca kullanabilirler. Kaphaların yapması gereken en önemli şeylerden biri de kesinlikle daha aktif bir yaşam. Bir spor dalıyla uğraşmak veya tempolu yürüyüşler yapmak dengede kalmaları için son derece önemlidir.
Bonus: Öneriler
Bu konuda daha fazla bilgi sahibi olmak isterseniz Ulli Allmendinger’in IG hesabını takip etmenizi öneririz.
