Defilenin 100 Yıllık Öyküsü
Vitra Tasarım Müzesi’nin yeni sergisi, Catwalk: The Art of the Fashion Show modanın en büyüleyici ritüeli; defilenin 100 yıllık öyküsünü anlatıyor.
Yalnızca 15 dakika sürer, ama çağları tanımlarlar. Işık, ses, hareket ve duygunun büyüleyici kesişimi olan defileler modanın en güçlü ritüellerinden biri olmaya devam ediyor. Bu sonbahar, Vitra Tasarım Müzesi, “Catwalk: The Art of the Fashion Show” adlı iddialı sergisiyle bu büyüleyici olguyu kutluyor. Sergi, Belle Époque dönemi Paris’inin zarif salonlarından günümüzün dijital performanslarına uzanan bir çizgide defilenin evrimini anlatıyor.
Azzedine Alaïa, Balenciaga, Chanel, Dior, Gucci, Maison Martin Margiela, Prada, Viktor & Rolf, Louis Vuitton ve Yohji Yamamoto gibi efsanevi markaların arşivlerinden gelen kıyafetler, filmler ve nadir belgelerle oluşturulan sergi, podyumun sanat, mimari, koreografi ve toplumun iç içe geçtiği büyülü bir sahne olarak nasıl hem bir ayna hem de bir ilham kaynağına dönüştüğünü araştırıyor.
Gizli Salonlardan Halk Gösterisine
Yolculuk, 1900’lerin başında, Paris’in haute couture salonlarının sessiz zarafetinde başlıyor. Charles Frederick Worth ve Lucile, modayı cansız mankenler yerine yaşayan modeller üzerinde sergileme fikrini ilk kez ortaya atan tasarımcılardı.
Paul Poiret, defilelerini teatral bir deneyime dönüştürürken, Gabrielle Chanel modellerine ayna kaplı bir merdivenden inmelerini söyleyerek “yansımayı” bile bir performansa dönüştürdü.
Dönemin film kayıtları ve belgeleri, modanın yavaş yavaş özel salonlardan kamusal alana taşındığını gösteriyor: büyük mağazalardaki geçit törenlerinden, günümüz “cruise” koleksiyonlarına ilham veren gemi güvertesi defilelerine kadar. Serginin en dikkat çekici parçalarından biri, 1945 yılında düzenlenen Théâtre de la Mode sergisi. Savaş sonrası Parisli modacılar (Balenciaga dahil) yüksek modayı tel iskeletli minyatür mankenler üzerinde sergilemişlerdi. Sergide Balenciaga arşivinden orijinal figürlerle Tom Kublin’in 1960’larda çektiği, markanın sessiz ama büyüleyici defile filmleri de yer alıyor.
İsyan, Ritim ve Prêt-à-Porter
Serginin ikinci bölümü, 1960’lar ve 70’lerde defilelerin geleneksel kalıplardan nasıl kurtulduğunu anlatıyor. Prêt-à-porter (hazır giyim) yükseldikçe modacılar sokaklara ve kafelere taşındı. Chloé’nin 1958 tarihli Café de Flore defilesi dönemin samimiyetini ve spontane havasını yansıtıyordu. Courrèges ve Paco Rabanne fütürist formlar ve hareketlerle deneyler yaparken, Kenzo Takada podyumları enerji ve renkle dolu bir partiye dönüştürdü.
Ve ardından 1973’te efsanevi Battle of Versailles geldi, Fransız couture geleneğiyle Amerikalı tasarımcıların karşı karşıya geldiği unutulmaz gece. Pat Cleveland ve Alva Chinn gibi modeller, güzelliğin özgür ve yeni bir tanımını temsil ettiler. Bu, modanın küresel bir bilince ulaştığı dönüm noktasıydı.
Süper Model Çağı ve Gösteri Kültürü
1980’ler ve 90’larla birlikte moda defilesi bir pop kültür fenomenine dönüştü. Televizyonun, fotoğrafçılığın ve süper model döneminin yükselişiyle podyumlar küresel sahnelere dönüştü. Naomi Campbell, Cindy Crawford, Linda Evangelista ve Christy Turlington’ın 1991 Sonbahar/Kış Versace defilesinde George Michael’ın Freedom! şarkısıyla el ele yürüdükleri an, moda tarihine gösteri, ihtişam ve güç üçlüsünün simgesi olarak geçti.
Aynı dönemde sanatçılar ve sinemacılar da bu büyünün ardındaki sistemi sorgulamaya başladı. William Klein’in Who Are You, Polly Maggoo? (1966) filmi modanın takıntılarını hicvederken, Models Never Talk adlı performans çalışması, modellerin sessizliğini bozarak yürüyüşlerin, jestlerin ve bu parıltılı dünyanın görünmeyen emeğini görünür kıldı.
Moda, Mimari ve Performans
2000’lerle birlikte podyum bir sanat formuna dönüştü. Karl Lagerfeld’in Chanel için hazırladığı vizyoner defileler, Paris Grand Palais’yi bir havaalanına, bir süpermarkete, hatta bir uzay üssüne dönüştürdü.
Sergide, onun unutulmaz süpermarket (2014/15 Sonbahar/Kış) ve roket fırlatma (2017/18 Sonbahar/Kış) setlerinden mimari maketler ve objeler yer alıyor.
Bazı tasarımcılar ise minimalizmin sınırlarını zorladı. Alexander McQueen’in 1999 İlkbahar/Yaz sezonunda, endüstriyel robotların podyumda canlı olarak bir elbiseyi boyadığı No.13 performansı moda tarihine kazındı.
Viktor & Rolf’un Russian Doll (1999 Sonbahar) gösterisi ise bir performans sanatı gibiydi, her parça tek bir modelin üzerine katman katman giydiriliyordu. Martin Margiela’nın terk edilmiş hastanelerde veya otoparklarda düzenlediği defileler, modayı ham haline indirgedi. Sergide yer alan 2006 tarihli buz mücevher elbisesi ve boya izli giysileri, geçiciliğin şiirsel yönünü vurguluyor.
Dijital Ufuklar ve Politik Bedenler
Dijital çağla birlikte moda gösterileri sinematik, hibrit ve hiper-bağlantılı hale geldi. Pandemiden önce de teknoloji defilelerin parçasıydı, ancak 2020 bu dönüşümü hızlandırdı. Dior’un minyatür couture filmi, Loewe’nin Show in a Box konsepti ve Balenciaga’nın The Simpsons ile işbirliği, defile kavramını yeniden tanımladı.
Sanatçılar ve koreograflarla yapılan işbirlikleri derinleşti: Issey Miyake, Erwin Wurm’un Bir Dakikalık Heykeller’ini yeniden yorumlamasını isterken; Maria Grazia Chiuri’nin Dior’u, Sharon Eyal ile birlikte dansın hareketle kumaşı birleştirdiği performanslar yarattı.
Son yıllarda podyum aynı zamanda toplumsal yansımaların da sahnesi oldu. Rick Owens, 2016 İlkbahar/Yaz defilesinde kadınların birbirlerini taşıdığı güçlü dayanışma performansını sergiledi. Alessandro Michele’in 2018 Sonbahar/Kış Gucci defilesi, protezlerle “post-human” güzelliği sorguladı. Balenciaga’nın 2020 İlkbahar/Yaz Parliament Show sunumu ise kimlik, güç ve mükemmellik kavramlarını tartışmaya açtı.
Louis Vuitton için Virgil Abloh’nun 2021’de tanıttığı, Mies van der Rohe’den ilham alan “skyline ceket”i ise podyumun mimari ve kentsel kültürle ne kadar derin bir diyalog kurduğunun sembolü.
Sonsuz Sahne
“Catwalk” sergisinin final bölümü, geçmiş defilelerden kalan sahne parçalarının yeniden kullanıldığı sürdürülebilir bir alanda düzenlenmiş. Bu, modanın döngüsel doğasına şiirsel bir gönderme. Dijital ekranlar artık podyum görüntülerini saniyeler içinde dünyanın dört bir yanına taşısa da sergi bir gerçeği hatırlatıyor: Orada olmanın heyecanının yerini hiçbir şey tutamaz. Işıklar söner, müzik yükselir, bir model ilk adımını atar, sadece birkaç dakika süren ama bir çağı tanımlayan o büyülü an başlar.
Sergiye, Małgosia Bela, Michel Gaubert, Andreas Murkudis, Caroline Evans, Cathy Horyn ve Valerie Steele gibi isimlerin yazılarının yer aldığı zengin bir A–Z kataloğu eşlik ediyor. Bu metinler, podyumun bitmeyen gizemini ve modanın büyüsünü farklı açılardan ele alıyor. Çünkü ister Paris’te bir salon ister dijital bir rüya evreni, isterse bir süpermarketin ortası olsun podyum, modanın en saf sahnesi olarak kalmaya devam ediyor: vizyon, güç ve hayalin hareketle buluştuğu yer.
Fotoğraflar: Vitra Design Museum izniyle
