Utrecht Kuğusu
Marco Van Basten’in hikayesi, bir kuğunun zarafetiyle başlayan, acının sessizliğinde biten bir yolculuk.
“Benim için kültür, Van Basten izlemektir” demişti Diego Armando Maradona. Futbol sahalarında duymaya hiç alışık olmadığımız son derece zarif bir lakabı vardı; Kuğu… Van Basten, uzun boyu ve uzun bacaklarıyla gerçekten de bir kuğuyu andırıyordu. Uzun boyuna rağmen bilekleri son derece zarifti ve topla inanılmaz şeyler yapabiliyordu. Çok daha uzun sürmesi gereken kariyeri, dramatik bir sakatlıkla mecburen sonlansa da o kısa kariyerine kupalar, şampiyonluklar, inanılmaz goller sığdırdı. En önemlisi kendinden sonra gelen her golcü için “Van Basten gibi” tanımlamasını bıraktı.
Marco van Basten, 31 Ekim 1964’te Hollanda’nın Utrecht kentinde doğdu. Küçük yaşlarda topa her dokunuşu, içindeki mükemmeliyet arayışının ilk işaretlerini taşıyordu. Yerel kulüpler EDO, UVV ve Elinkwijk’te geçen çocukluk yıllarında top ayağına yapışıyor, yaşıtlarından birkaç adım önde olduğu hemen fark ediliyordu.
Futbolun onun için sadece bir oyun değil, bir estetik biçimi olduğunu anlatan hikâye, henüz 16 yaşındayken Ajax scout’larının dikkatini çekmesiyle yeni bir evreye girdi.
Ajax Yılları: Golün Matematiği
Marco van Basten, 1981’de Ajax altyapısına katıldı ve kısa sürede A takıma yükseldi. 3 Nisan 1982’de NEC Nijmegen’e karşı ilk profesyonel maçına çıktı; bu maçta attığı gol, uzun yıllar sürecek bir gol fırtınasının ilk işaretiydi.
1983-1987 arasındaki dönemde Hollanda futbolunu adeta yeniden tanımladı:
- 133 resmi maçta 128 gol attı.
- Dört kez üst üste gol kralı oldu.
- 1987’de Ajax’ı UEFA Kupa Galipleri Kupası zaferine taşıdı.
O yıllarda onun futbolu sadece skor üretmek değildi; her gol, bir matematik denklemi kadar kusursuzdu. Ancak mükemmelliğe bu kadar yakın olmak, bedensel bir bedel istemeye başlıyordu. Ayak bileğinde başlayan ağrılar, ileride hayatını değiştirecek bir kâbusun ilk sinyalleriydi.
Kırmızı-Siyah Dönem: AC Milan ve Futbolun Zirvesi
1987 yazında Marco van Basten, 22 yaşındayken AC Milan’a transfer oldu. Arrigo Sacchi’nin devrim niteliğindeki taktik sisteminde, Ruud Gullit ve Frank Rijkaard’la birlikte Avrupa futbolunun “Hollanda Üçlüsü”nü oluşturdu. İtalya’da defanslar sertti, oyun ağırdı; ama Marco zarafetiyle bu düzene meydan okudu. Her hareketi dans eder gibiydi.
1988-1992 arasında Milan formasıyla;
- 3 Serie A Şampiyonluğu,
- 2 Şampiyonlar Ligi (o dönemin Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası),
- 2 UEFA Süper Kupası kazandı.
- Aynı dönemde 1988, 1989 ve 1992 yıllarında Ballon d’Or’u kazandı.
Ancak, bu altın dönem boyunca bile ayak bileklerindeki ağrılar giderek artıyordu. Ameliyatlar, enjeksiyonlar ve fizyoterapi seansları artık rutin hale gelmişti.
Millî Efsane: Hollanda ile Avrupa’nın Zirvesi
Marco van Basten, 1983’te ilk kez Hollanda Millî Takımı forması giydi. Ancak gerçek patlamayı, 1988 Avrupa Şampiyonası’nda Almanya’da yaptı. Turnuvaya yedek başlayan Van Basten, ikinci maçta İngiltere’ye karşı hat-trick yaparak dikkatleri üzerine çekti. Ve ardından geldi o unutulmaz an:
25 Haziran 1988, Münih – SSCB’ye Karşı Efsane Gol
Finalde Sovyetler Birliği’ne karşı oynanan maçın 54. dakikasında, Arnold Mühren’in ortasına sağ çaprazdan voleyle vurdu. Top, imkânsız bir açıdan havalanıp üst köşeye saplandı. Marco van Basten, başını ellerinin arasına alarak attığı bu gole inanamıyordu. Yalnız değildi. O an ekran başında, sahada, saha kenarında kim varsa aynı şoku yaşamıştı. Tarihin en iyi kalecilerinden biri Dasaev’e o dar açıdan, havadan gelen topa vole vurarak öyle bir gol atmak mümkün değildi. Ama Van Basten bunu başardı. Bu, futbol tarihinin en zarif gollerinden biri olarak tarihe geçti.
O an yalnızca Hollanda’nın ilk Avrupa şampiyonluğunu değil, zarafetin futbola hükmettiği bir dönemin zirvesini simgeliyordu.
Turnuvayı gol kralı olarak tamamlayan Van Basten, kısa sürede Avrupa’nın yeni ikonuna dönüştü. Ama bedeni, artık bu mucizeleri taşımakta zorlanıyordu.
Ağrının Gölgesi: Sakatlığın Başlangıcı
1989’da Milan formasıyla başarıdan başarıya koşarken bile ayak bileğindeki ağrılar dayanılmaz hale gelmişti.
Doktorlar, bileğinde kıkırdak dokusunun neredeyse tamamen eridiğini söylüyordu. Van Basten, her maçtan sonra ayağını buz dolu kovaya sokarak acıyı bastırıyordu. 1990 Dünya Kupası’nda da bu ağrılar onu kısıtladı; gol atamadan turnuvayı tamamladı.
1992 Avrupa Şampiyonası’nda sahada olsa da eski çevikliğinden eser yoktu. O turnuva, onun millî formayla son büyük sahnesi oldu. Kuğu, yavaş yavaş gözlerden uzaklaşıyordu.
Bir Taraftarın Bağış Teklifi: Futbolun İnsanlığa Dair En Güzel Anı
Van Basten’in çektiği acılar, İtalya’da halkın da yüreğini sızlattı. Milan’ın sembolü haline gelmişti; onu izlemek bir sanata tanık olmaktı. Tam da bu dönemde, 21 yaşındaki bir Milan taraftarı Paolo Simonetti, kulübe mektup yazarak şunu söyledi:
“Eğer onunla aynı sahada koşmak mümkün değilse, en azından bir parçam onunla koşsun. Kıkırdağımın bir kısmını Marco’ya bağışlamaya hazırım.”
Bu cümleler, yalnızca bir futbolcunun değil, bir ulusun onunla kurduğu duygusal bağın ifadesiydi. Doktorlar tıbben böyle bir operasyonun mümkün olmadığını açıklasa da bu jest Milan tarihine geçti: Bir insan, sevdiği futbolcuya kendi bedeninden bir parçayı vermek istemişti.
Sessiz Veda
1993’te oynadığı son resmi maç, Milan’ın Marsilya’ya karşı oynadığı Şampiyonlar Ligi finaliydi. O maçtan sonra bir daha sahaya dönemedi. İki yıl boyunca denedi, rehabilitasyon yaptı, umudunu kaybetmedi. Ama sonunda, 17 Ağustos 1995’te basın karşısına geçip şu sözleri söyledi:
“Artık yürümek bile futbol oynamaktan daha zor. Bedenim kazandı, kalbim kaybetti.”
Sadece 30 yaşındaydı. Ancak arkasında 3 Ballon d’Or, bir Avrupa Şampiyonluğu, sayısız gol ve milyonların hafızasına kazınmış bir estetik bırakmıştı.
Miras: Zarafetin Efsanesi
Van Basten’in hikayesi yalnızca bir futbolcunun değil, bir sanatçının hikayesiydi. O, gol atmanın ötesinde, futbola biçim kazandıran bir figürdü. Onun SSCB’ye attığı o vole, hâlâ her jenerasyonun “imkânsız” diye tarif ettiği bir rüyadır. Ve ironik biçimde, en güzel golünün ardından yalnızca birkaç yıl içinde sahnelere veda etmesi, onu mitolojik bir figüre dönüştürdü. Bugün bile, bir futbolcu zarafetiyle anıldığında — ister Messi olsun, ister Benzema — mutlaka şu cümle fısıldanır:
“Van Basten gibi…”
